TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği, Türkiye'de kooperatifçiliğin tarihsel gelişim sürecinde oldukça seçkin ve onurlu bir yer tutmakta, ilk örgütlenme günümüzden yüz yıl öncesine kadar dayanmaktadır. 1913'de Ege Bölgesi'ndeki ürünlerin yabancı ve tefecilerin tekelinden kurtarılarak doğrudan değerlendirilebilmesi amacıyla ilk örgütlenmeye gidilmiştir. Daha sonra, 9 Ekim 1935 tarihinde 2834 sayılı "Tarım Satış Kooperatifleri" Yasası çıkarılmıştır. Ege Bölgesi'nin tarımsal üretiminde son derece önemli bir yeri olan zeytinciliğin karşı karşıya bulunduğu en önemli sorun, kuşkusuz diğer tarımsal sektörlerde de olduğu gibi, elde edilen ürünün üreticiyi tatmin edici koşullarla pazarlanması sorunuydu. Ancak 1940'lara dek zeytincilikte üreticinin alınterini değerlendirebilecek nitelikte bir örgütlenmeye gidilememişti. Ayrıca buna bağlı olarak gerek elde dilen ürünlerin işlenmesini sağlayabilecek kapasitede tesislerin olmayışından kaynaklanan ürün kaybı, gerekse zeytinyağı fiyatlarının tamamen tüccarın insafına terkedilmiş olması gibi etkenler, zeytinciliği üreticiler için çekici bir uğraş alanı olmaktan alıkoyuyordu. Bu sorunları aşabilmenin tek yolu zeytinciliğin örgütlenmesinden geçiyordu. Bu amaçla "İzmir İncir ve Üzüm Tarım Satış Kooperatifleri Birliği'nin 27.10.1941 yılında yapılan 103. Yönetim Kurulu Toplantısında "Zeytinyağının teşkilatlandırılmasına başlangıç olmak üzere şimdilik yalnız zeytinyağının ortak tali ürünleri arasına alınarak" değerlendirilmesi uygun görülmüş ve aynı zamanda piyasadan da alım yapılarak ihraç edilmesi uygun görülmüştü. Zeytinyağının kooperatifleştirilmesindeki amaç; İkinci Dünya Savaşı dolayısıyla bu ürünün fiyatlarında yaşanan istikrarsızlığa son vererek, zeytinyağı üreticisini, tüccar, komisyoncu ve işletmeci gibi vurguncuların sömürüsünden kurtararak, diğer ürünlerde olduğu gibi aracılara giden paraların üreticide kalması ve 2834 sayılı yasanın üçüncü maddesinin (b) fıkrasına dayanarak, ürünlerin gerektiğinde hammadde olarak işlenmesini ve satışını gerçekleştirmekti. 1947 yılında yağ piyasasının yükselme eğilimi göstermesi üzerine, hükümet kooperatifler birliğini devlet yağ stoklarından ucuz fiyatla satış yapmakla görevlendirmişti. 1949 yılında zeytinyağının kooperatifleşmesinde yaşanan bu gelişmeler dışında en önemli yenilik İzmir İncir ve Üzüm Tarım Satış Kooperatifleri Birliği'nin dört ana ürün üzerinden ayrı ayrı birliklere ayrılmış olmasıydı. Bu karardan sonra her birlik 1949-1950 iş yılından başlayarak tüm işlemlerini kendi hesabına aldı. Bu iş yılında Zeytinyağı Birliği 1.243.992 kilo alım yaparken, 1.078.694 kilo ürün satarak karşılığında 2.701.236 TL sağlandı. Birliklerin ayrılması işlemleri 1949-1950 işyılı içerisinde tamamlanmıştı. Bu tarihten sonra incir, üzüm, pamuk, zeytin ve zeytinyağı birliklerinin her biri ayrı tüzel kişi olarak faaliyetlerini sürdürmüştür.
